Het doolhof van de maatschappijvakken
Maatschappijvakken zijn een belangrijk onderdeel van de schoolcarrière om van leerlingen kritische en goede burgers te maken die weten wat er speelt in de samenleving. Op X11 hebben we dan ook veel maatschappijvakken: mens en maatschappij, maatschappijleer, maatschappijkunde en maatschappijwetenschappen. Dit zijn verschillende maatschappijvakken voor verschillende jaarlagen op verschillende niveaus (ingewikkeld dus!). De reden hiervoor is dat een gedeelte van de vakken verplicht onderwezen moet worden van de overheid. Daarnaast hebben leerlingen ook de mogelijkheid om zich extra te verdiepen in de maatschappij door een maatschappelijk vak te kiezen in het vrije deel van hun profiel. In dit artikel leggen we de verschillen tussen de vakken uit en rekenen we voor eens en altijd af met de verwarring rondom de maatschappijvakken!
Mens en maatschappij – onderbouw
Mens en maatschappij is een vak wat alle klassen (zowel vmbo als havo) in de onderbouw volgen. In dit vak gaan leerlingen aan de slag met geschiedenis, aardrijkskunde en economie. Als we kijken naar het onderwerp toerisme, dan leren we kinderen bijvoorbeeld hoe toerisme door de jaren heen is veranderd, hoe veel geld toerisme een land oplevert, maar ook wat de gevolgen zijn van toerisme op het milieu.
Maatschappijleer – bovenbouw
Wanneer leerlingen naar de bovenbouw gaan, zal mens en maatschappij plaatsmaken voor het verplichte vak maatschappijleer. Dit geldt voor alle niveaus. Bij dit vak gaan leerlingen aan de slag met maatschappelijke thema’s als cultuur, sociale verschillen, stereotypering en macht. Zo gaan zij bijvoorbeeld een ‘dorp van 100’ maken door uit te zoeken wat de verschillen zijn in Nederland en de wereld: hoe veel mensen in Nederland zijn werkloos, hoe veel mensen in de wereld hebben toegang tot schoon drinkwater enzovoorts. Dit vak wordt afgesloten na één jaar en het cijfer staat op de eindexamenlijst.
Maatschappijkunde – bovenbouw
In de bovenbouw kunnen vmbo-leerlingen op kader (KBL) en theoretisch (GL/TL) niveau kiezen om het vak maatschappijkunde te gaan volgen. Het vak maatschappijkunde is dus een keuzevak en geen verplicht vak. Binnen dit vak staat burgerschap centraal en leren leerlingen over belangrijke onderwerpen die zich afspelen in de maatschappij zoals fakenews, migratie(problematiek), criminaliteit en politiek. Leerlingen bekijken onder andere hoe het rechtssysteem in elkaar steekt: zowel in theorie als in praktijk, door een bezoek te brengen aan de rechtbank met de klas. Vmbo-leerlingen sluiten dit vak af in leerjaar 4 met een centraal eindexamen.
Maatschappijwetenschappen – bovenbouw
Havo-leerlingen kunnen in de bovenbouw kiezen om hun vrije deel in te vullen met het vak maatschappijwetenschappen. Binnen dit vak staan sociologie en politicologie centraal, het is belangrijk dat zij kritisch leren denken. Leerlingen voeren (veld)onderzoek uit naar sociale problemen (zoals #MeToo) en bestuderen onderwerpen als de vluchtelingencrisis, klimaatproblematiek en problemen in achterstandswijken. Leerlingen leren bijvoorbeeld debatteren over polariserende onderwerpen en brengen dit in praktijk door deel te nemen aan een georganiseerd debat met politici binnen de gemeente Utrecht. Havo-leerlingen sluiten dit vak af in leerjaar 5 met een centraal eindexamen.
Samenvattend
Mens en maatschappij is een onderbouwvak voor alle niveaus wat gebaseerd is op geschiedenis, aardrijkskunde en economie. Maatschappijleer is een verplicht bovenbouw vak voor alle niveaus waarbij leerlingen kennis maken met belangrijke maatschappelijke onderwerpen. Maatschappijkunde is een keuzevak in de bovenbouw voor vmbo KBL- en GTL-leerlingen waarbij burgerschap centraal staat en leerlingen een mening leren te vormen over belangrijke onderwerpen in de maatschappij. Maatschappijwetenschappen is een keuzevak voor bovenbouw havo-leerlingen wat gebaseerd is op sociologie en politicologie. Hierbij leren leerlingen sociale en politieke problemen herkennen, bestuderen, analyseren en onderzoeken.